1In Nederland hebben we in het Burgerlijk Wetboek vastgelegd wanneer je een werknemer bent en wanneer niet. Dit systeem is een belangrijke basis voor ons sociale voorzieningenstelsel, aangezien werkgevers verplicht zijn loonheffingen en sociale premies af te dragen voor hen die een arbeidsovereenkomst hebben. Wanneer heb je nu eigenlijk een arbeidsovereenkomst en wanneer niet? Voor het bestaan van een arbeidsovereenkomst moet er zijn voldaan aan de volgende drie voorwaarden:
1. Je ontvangt loon,
2. je verricht persoonlijk arbeid, en
3. er is een gezagsverhouding.
Wanneer aan een van deze voorwaarden niet is voldaan, vervalt voor de werkgever de verplichting tot het afdragen van loonheffingen en sociale premies. Een zelfstandig ondernemer heeft geen arbeidsovereenkomst, maar een overeenkomst van opdracht, omdat hij of zij immers geen gezagsverhouding heeft met de opdrachtgever dan wel zich mag laten vervangen. Toch bestaat over de gezagsverhouding veel onzekerheid omdat niet altijd duidelijk is wanneer er wel of geen gezag is. Voor opdrachtgevers was het soms niet duidelijk of zij te maken hadden met een werknemer of zelfstandige, en of er dus loonheffing en sociale premies afgedragen moest worden.
VAR en Wet DBA
Om deze onzekerheid weg te nemen is in 2005 de Verklaring arbeidsrelatie (VAR) van kracht gegaan. Een ondernemer kon met deze verklaring aantonen dat er geen sprake was van een vaste dienstbetrekking tussen ondernemer en opdrachtgever. De opdrachtgever was er zeker van dat er geen loonheffing of sociale premies betaald moet worden. Echter, voor de Belastingdienst was het onder het tijdperk van de VAR erg moeilijk om te handhaven op schijnzelfstandigheid. Een schijnzelfstandige is iemand die precies dezelfde werkzaamheden uitvoert als een werknemer. Opdrachtgevers waren met het inhuren van zzp’ers met de juiste VAR juridisch gevrijwaard van het afdragen van loonheffingen en sociale premies. Alleen de zelfstandig ondernemers konden daarvoor worden aangesproken.
Op 1 mei 2016 is de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA), als vervanging van de VAR, ingegaan. Ondernemers én opdrachtgevers kunnen van te voren samen een (model)overeenkomst opstellen, om een mogelijk dienstverband uit te sluiten. De modelovereenkomst is niet verplicht, maar als de Belastingdienst achteraf toch een dienstbetrekking vaststelt, kan dat grote financiële gevolgen hebben voor opdrachtgever én opdrachtnemer.
Komst Wet DBA zorgt voor onrust
Helaas kon de Wet DBA ook niet voldoende zekerheid bieden over de relatie tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer. Er ontstond veel onrust, zelfstandig ondernemers gaven aan opdrachten te verliezen en bedrijven durfde het niet meer aan om samen te werken met zelfstandig ondernemers, bang dat zij in geval van schijnzelfstandigheid boetes zouden ontvangen. Daarnaast lukte het de Belastingdienst, in bepaalde gevallen, niet om ingezonden modelovereenkomsten snel te beoordelen.
Wat betekent dit voor mij?
Soms is het best lastig om vast te stellen of de arbeidsrelatie met je opdrachtgever nu leidt tot een arbeidsovereenkomst. Wanneer zal de Belastingdienst achteraf nu zeggen dat de manier waarop je werkt wel onder gezag van je opdrachtgever is. Ook wij weten dat niet precies, maar er zijn wel een paar handvatten te geven.
- Zorg ervoor dat je verantwoordelijk bent voor een resultaat. De opdrachtgever mag aan het resultaat zeker eisen stellen, maar hoe je tot het resultaat komt, is aan jou.
- Gedraag je niet als werknemer. Neem bijvoorbeeld niet deel aan werkoverleggen waar jij niet bij hoeft te zijn.
- Uit de modelovereenkomsten wordt duidelijk wat de Belastingdienst belangrijk vindt. Met name de gearceerde onderdelen maken het verschil. Zorg er voor dat je je daar aan houdt.
Het afsluiten van een modelovereenkomst is niet verplicht. Echter, door het gebruik van een modelovereenkomst is duidelijk dat je niet in loondienst bent bij je opdrachtgever. Je kunt bij de Belastingdienst terecht voor voorbeelden van modelovereenkomsten en meer informatie. Ook kun je samen met je opdrachtgever afspraken maken over je arbeidsrelatie. Als daar maar uit blijkt dat er geen sprake is van een arbeidsovereenkomst. Ook kun je met vragen altijd bij ons terecht.
Wet DBA niet gehandhaafd tot 2025
De Wet DBA wordt niet gehandhaafd tot 1 januari 2025. Maar de Wet DBA wordt wel gehandhaafd in geval van ‘kwaadwillendheid’ en ‘ernstige kwaadwillendheid’. Kwaadwillenden zijn opdrachtgevers die opzettelijk een situatie van evidente schijnzelfstandigheid laten ontstaan of voortbestaan. De Belastingdienst gaat tot het einde van het jaar 100 opdrachtgevers controleren op schijnzelfstandigheid. Koolmees: “De focus ligt bij de opdrachtgevers die óf nog niet in beeld zijn geweest bij de Belastingdienst of die niet werken met een goedgekeurde (model)overeenkomst.”